Μιχάλης Αναματερός: Ένας άξιος ίσκιος του Γόδα

1. ΓΙΑΤΙ ΤΟΝ ΑΝΑΜΑΤΕΡΟ 

Είμαι βέβαιος ότι σχεδόν όλοι όσοι διαβάζουν θα αναρωτιούνται τώρα: «ποιος είναι αυτός;» Ελάχιστοι θα έχουν ακούσει γι' αυτόν. 

Από μια πλευρά δικαιολογημένα, γιατί ήταν πολύ παλιός παίκτης του Ολυμπιακού, της δεκαετίας 1930-1940. Από την άλλη, υπάρχουν παίκτες της δεκαετίας του 1930, που είναι πολύ περισσότερο γνωστοί, όπως οι αδελφοί Ανδριανόπουλοι, ο τερματοφύλακας Γραμματικόπουλος, ο μεγάλος σκόρερ Βάζος και αρκετοί άλλοι. 

Του Θεολόγου Μιχαηλίδη

Φυσικά μην περιμένετε να γράψω πράγματα βγαλμένα από την προσωπική μου εμπειρία, καθώς όταν γεννήθηκε ο Αναματερός, δεν είχε γεννηθεί καν ο πατέρας μου. Συνεπώς εκείνο που θα έπρεπε να κάνει κάποιος αν ήθελε να ασχοληθεί με τον Αναματερό είναι να ψάξει, να διαβάσει και να ερευνήσει. 

Θα μου πείτε γιατί ασχολείσαι ειδικά με τον Αναματερό; Υπάρχουν όντως κάποιοι λόγοι. Ο βασικότερος είναι ότι τον θεωρώ αδικημένο. Ενώ υπήρξε όχι απλώς σημαντικός παίκτης της ομάδας, αλλά και σημαντική μορφή γενικότερα, δεν έχει τύχει της αναγνώρισης που του άξιζε και του αξίζει στην ιστορία της ομάδας. Ένας άλλος λόγος είναι ότι φοβούμαι πως, σε λίγο, ο Αναματερός δεν θα έχει ούτε καν τη σημερινή μεταχείριση από τους ιστορικούς του μέλλοντος, ιδίως τώρα που η ιστορία του Ολυμπιακού επιχειρείται να ξαναγραφτεί από άλλη οπτική και με έμφαση σε διαφορετικούς σταθμούς και αφετηρίες. Ήδη στην ιστορία του Ολυμπιακού δεν έχει τη θέση που του πρέπει. Οι αναφορές σε αυτόν είναι σαφώς λιγότερες σε σχέση με άλλους ποδοσφαιριστές με ίδια ή και μικρότερη προσφορά. Ελάχιστες μνήμες και αφηγήσεις τον περιλαμβάνουν στα κιτάπια τους. 

Σε κάποιες διαδικτυακές αναφορές, μάλιστα, του έχουν αλλάξει το μικρό του όνομα, κάνοντάς το από Μιχάλης Στέλιος, ενώ κάποιες άλλες φορές εσφαλμένα αναφέρουν ως τόπο θανάτου του τα Εξάρχεια αντί της Ομόνοιας, κάτι που δεν είμαι βέβαιος αν είναι εντελώς άδολο, αφού στη συνείδηση των περισσοτέρων η συγκεκριμένη περιοχή έχει ταυτιστεί με αναρχικούς, αναρχοκομμουνιστές και λοιπά… μιάσματα. Και ο Αναματερός είχε αριστερές πεποιθήσεις και ιδέες, για τις οποίες πέθανε σε ηλικία 34 ετών.

Είναι πράγματι θλιβερό παίκτες σαν τον Αναματερό, που αποτέλεσαν τις ρίζες της ομάδας, που δημιούργησαν τον θρύλο του Ολυμπιακού, και έγραψαν την ιστορία της ομάδας στο ελληνικό ποδόσφαιρο να αγνοούνται πλήρως, συνειδητά και ηθελημένα, από όλους, ακόμη και τους υποτιθέμενους θεματοφύλακες των ολυμπιακών παραδόσεων, που ασχολούνται μόνο με το να προβάλλουν τους σύγχρονους και περιστασιακούς αλλοδαπούς λεγεωνάριους, μισθοφόρους ή και τουρίστες. 

2. ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΑΝΑΜΑΤΕΡΟΣ ΣΤΟΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟ ΚΑΙ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥ

Γεννήθηκε το 1910 στην Αθήνα, αλλά η καταγωγή του ήταν από τη Νάξο και συγκεκριμένα την Απείρανθο, το χωριό του Μανώλη Γλέζου. Σκοτώθηκε σε μάχη εναντίον των κυβερνητικών και Βρετανών στρατιωτών στην περίοδο των «Δεκεμβριανών» του 1944. 

Ως ακριβής τόπος θανάτου του αναφέρεται η συμβολή των οδών Σατωβριάνδου και Ίωνος, στο Μεταξουργείο, περιοχή την οποία στα Δεκεμβριανά αποκαλούσαν το «Στάλινγκραντ της Αθήνας», λόγω των συνεχών μαχών σώμα με σώμα, σπίτι με σπίτι. Υπήρξε αναμφίβολα το θέατρο των πιο αιματηρών και σκληρών μαχών της Αθήνας τον Δεκέμβρη του 1944. Το σημείο του θανάτου του για κάποιο διάστημα είχε επικρατήσει να λέγεται ανεπίσημα «μνήμα Αναματερού», αλλά με την πάροδο του χρόνου, το γεγονός γρήγορα ξεχάστηκε και το όνομα χάθηκε. Άλλωστε, η ιστορία γράφεται από τους νικητές. 

Πρωτόπαιξε σε μια μικρή ομάδα που υπήρχε τότε, τον Ηρακλή Αθηνών το 1935, και από εκεί, σε ηλικία 25 ετών, μεταγράφηκε στον Ολυμπιακό, προοριζόμενος για αντικαταστάτης του τελευταίου των Ανδριανόπουλων, του Λεωνίδα, του αποκαλούμενου και «στραβοσουγιά». Αγωνιζόταν στην επίθεση, πιο πολύ από την αριστερή πλευρά (έξω αριστερά). 

Ωστόσο όταν τραυματιζόταν ή αποβαλλόταν ο τερματοφύλακας της ομάδας, αυτός ήταν που έπαιρνε θέση κάτω από τα δοκάρια. Το γεγονός αυτό συνέβη δύο φορές σε αγώνες πρωταθλήματος Πειραιά, τη μια το 1938, με αντίπαλο τον Θησέα (όταν αγωνίστηκε ως γκολκίπερ για 60 λεπτά) και την άλλη το ίδιο έτος με αντίπαλο τον Εθνικό (όταν έκανε τον τερματοφύλακα για 22 λεπτά). Σημειωτέον ότι και τις δύο φορές κατάφερε να μη δεχτεί γκολ (!) 

Φόρεσε για πρώτη φορά τη φανέλα της ομάδας σε ένα φιλικό ματς με την Προοδευτική τον Σεπτέμβρη του 1935, ενώ σε επίσημο αγώνα έπαιξε για πρώτη φορά την 6.1.1936 εναντίον του Εθνικού για το εθνικό πρωτάθλημα. Η αναφορά μιας μόνο πηγής, που τον παρουσιάζει ως πρωτοεμφανισθέντα την 25.4.1935 σε αγώνα πρωταθλήματος του Ολυμπιακού με το Γουδί μάλλον δεν πρέπει να είναι σωστή, καθώς ο αγώνας αυτός ήταν για το πρωτάθλημα της περιόδου 1934/35.

Το τελευταίο του επίσημο ματς στον Ολυμπιακό ήταν την 6.10.1940, λίγο πριν από το «ΟΧΙ» σε αγώνα με τον Κεραμεικό για το πρωτάθλημα Πειραιά, ενώ το τελευταίο του ματς στο Καραϊσκάκη ήταν την 7.4.1940 με τον Αθηναϊκό. 

Αγωνίστηκε σε 5 πρωταθλήματα Ελλάδας (1935/36, 1936/37, 1937/38, 1938/39, 1939/40), έχοντας 32 συμμετοχές και σημειώνοντας συνολικά 14 γκολ. Αγωνίστηκε σε δύο διοργανώσεις Κυπέλλου (1938/39 και 1939/40), έχοντας 4 συμμετοχές και σημειώνοντας 2 γκολ. Τέλος έπαιξε σε 5 πρωταθλήματα Πειραιά (1936/37, 1937/38, 1938/39,1939/40, 1940/41, αν και το τελευταίο διακόπηκε λόγω πολέμου) έχοντας 21 συμμετοχές και σημειώνοντας 8 γκολ. 

Συνολικά λοιπόν στον Ολυμπιακό είχε 57 επίσημες συμμετοχές και πέτυχε 24 επίσημα γκολ, επιδόσεις ασφαλώς αξιόλογες, ιδίως για την εποχή εκείνη που τα παιχνίδια δεν ήταν πολλά σε αριθμό. 

Ο Αναματερός κατέκτησε με τον Ολυμπιακό τρία συνεχόμενα πρωταθλήματα (1936, 1937, 1938).

Συμμετείχε σε μερικά ιστορικά ματς του Ολυμπιακού, όπως π.χ. αυτό που συντρίψαμε τον ΠΑΟ 6-1 για το Πρωτάθλημα (16.2.1936). όπου σημείωσε και γκολ. Μεγάλη επιτυχία του ήταν το χατ-τρικ, που πέτυχε σε βάρος της ΑΕΚ στον θρίαμβο της ομάδας με 5-1 (19.3.1939) για το Πρωτάθλημα Ελλάδας. Συμμετείχε και στη μεγαλύτερη σε έκταση επίσημη νίκη-ρεκόρ του Ολυμπιακού για το Κύπελλο Ελλάδας κατά του ΕΓΟΗ 13-0, πετυχαίνοντας δύο γκολ. Επίσης και στο ιστορικό 4-4, που ισοφαρίσαμε τους βάζελους, που είχαν προηγηθεί 4-0.

Ένα βασικό χαρακτηριστικό του ήταν η σταθερά καλή απόδοσή του σε ντέρμπι και κρίσιμα παιχνίδια. Συνολικά σκόραρε 2 φορές κατά του ΠΑΟ και 4 φορές σε βάρος της ΑΕΚ. Πολύ αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι όποτε ο Αναματερός αγωνίστηκε σε επίσημα παιχνίδια εναντίον του ΠΑΟ, ο Ολυμπιακός είχε μόνο νίκες. Σε 5 αγώνες που έπαιξε εναντίον του ΠΑΟ (4 αγώνες πρωταθλήματος και 1 κυπέλλου), ο Ολυμπιακός νίκησε σε όλους, ανεξαιρέτως. 

Ως ποδοσφαιριστής δεν ήταν κανένας σπουδαίος τεχνίτης, ούτε είχε κάποια φοβερά προσόντα (σουτ, κεφάλι, ντρίμπλα, σωματικά κ.λπ). Και για τον λόγο αυτό, δεν απολάμβανε του θαυμασμού των φιλάθλων της ομάδας, όπως συνέβαινε με άλλους συμπαίκτες του, όπως π.χ. με τον μέγα τεχνίτη της εποχής Θεολόγο Συμεωνίδη ή με τον δαιμόνιο γκολτζή Γιάννη Βάζο. Ήταν όμως ψυχωμένος και θαρραλέος, αγωνιστής, πολύ πονηρός («πανούργο», τον αποκαλούσαν) και είχε εξαιρετική αντίληψη των φάσεων. 

Δεν ήταν άγιος μέσα στο γήπεδο. Αγρίευε, προκαλούσε, τσακωνόταν. Μέσα στον αγώνα έκανε φανερά και κρυφά φάουλ, κρατούσε από τη μέση τους αντίπαλους τερματοφύλακες, τράβαγε τους αντιπάλους από τις φανέλες κ.λπ. Ακόμη και ότι δάγκωνε κιόλας τους αντιπάλους αλά Σουάρες τον είχαν κατηγορήσει. 

Ως χαρακτήρας, σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής, ήταν πολύ ζωηρός, πνευματώδης, πεισματάρης και ανυπάκουος. Έμοιαζε με τους τετραπέρατους λαϊκούς ανθρώπους, τους βγαλμένους από τις σελίδες των έργων της λογοτεχνίας, αυτούς, που ενώ ήταν προορισμένοι για το κοινωνικό περιθώριο, προσπαθούσαν συνέχεια να βρουν τρόπους να τα βγάλουν πέρα. Θα μπορούσες επίσης να τον παρομοιάσεις με ένα είδος μεγαλωμένου και ενήλικου Γαβριά από τους «Άθλιους» του Ουγκώ. Υπήρξε ένας τύπος θερμοκέφαλου, αλλά και ταυτόχρονα συνειδητοποιημένου επαναστάτη. 

Δεν ενθουσιαζόταν εύκολα από τους πανηγυρισμούς του κόσμου στα γκολ που έβαζε, γιατί ήξερε ότι οι ίδιοι οπαδοί θα τον έβριζαν και θα τον έκραζαν όταν δεν θα απέδιδε καλά. Αγαπούσε το ποδόσφαιρο, αλλά είχε καταλάβει εξαρχής πως αυτό δεν ήταν το παν στη ζωή.

Μοιάζει απόλυτα φυσιολογικό που το ποδοσφαιρικό του μητρώο δεν ήταν καθαρό. Είχε αποβληθεί σε αγώνα ντέρμπι με τον ΠΑΟ (7.5.1939) για συμπλοκή με αντίπαλό του. Είχε αποβληθεί ακόμη και σε φιλικό και μάλιστα «Αγάπης» όπως ένα ματς για το Κύπελλο Πάσχα το 1940, με αντίπαλο την ΑΕΚ. Επίσης, είχε τιμωρηθεί με πολύμηνους αποκλεισμούς για επεισοδιακή και απείθαρχη συμπεριφορά. Το γεγονός ότι ήταν αριστερός και γενικότερα αυτός που ήταν συχνά τον έκανε στόχο κριτικής αποδοκιμασίας και τιμωρίας. 

Ο Αναματερός ήταν ένα λαϊκό άτομο, ανέκαθεν φτωχόπαιδο, που ζούσε πάντα με το άγχος της εξεύρεσης εργασίας και βιοπορισμού. Στη δύση της καριέρας του, άνοιξε ένα μικρό καφενεδάκι στην περιοχή του Σταθμού Πελοποννήσου, όπου σέρβιρε φυσικά ο ίδιος. 

3. ΑΝΑΜΑΤΕΡΟΣ ΚΑΙ ΓΟΔΑΣ

Ο Αναματερός στον Ολυμπιακό υπήρξε πολύ πιο επιτυχημένος και αξιόλογος ποδοσφαιριστής, συγκριτικά με τον ομοϊδεάτη του Γόδα. Στα πέντε χρόνια που έπαιξε, πρόλαβε να πετύχει πολλά πράγματα, να γευτεί επιτυχίες και να προσφέρει πολύ περισσότερα στην ομάδα μας, σε σύγκριση με τον Γόδα, που ήταν πολύ νεότερος του σε ηλικία και λόγω του πολέμου και του εμφυλίου δεν είχε τη δυνατότητα να παίξει και να προσφέρει αρκετά, από αγωνιστικής πλευράς στην ομάδα. 

Το 1940, όταν ξέσπασε ο πόλεμος, ο Αναματερός είχε ήδη μια πενταετή πολύ επιτυχημένη θητεία στον Ολυμπιακό. Σταμάτησε αναγκαστικά το ποδόσφαιρο, άφησε υποχρεωτικά τον Ολυμπιακό. Κατά τη  διάρκεια της Κατοχής, οργανώθηκε στην αντίσταση κατά των Γερμανών και έπειτα αγωνίστηκε με τις δυνάμεις της αριστεράς στον εμφύλιο. 

Τον ίδιο χρόνο περίπου, ο Γόδας ξεκινούσε μια πολλά υποσχόμενη καριέρα ως επιθετικός στον Ολυμπιακό. Δεν μπόρεσε όμως να συνεχίσει και να σταδιοδρομήσει στην αγαπημένη του ομάδα, γιατί δεν τον άφησε ο πόλεμος. Στην κατοχή εντάχθηκε και οργανώθηκε κι αυτός, όπως και ο Αναματερός, στις αντιστασιακές δυνάμεις. Και οι δύο συνέχισαν συμμετέχοντας με την αριστερή παράταξη στον εμφύλιο. Και οι δύο δεν επέστρεψαν ζωντανοί από τη δίνη του εμφυλίου, πέφτοντας για αυτά που πίστευαν. 

Η αξεπέραστη λατρεία του Γόδα στην ερυθρόλευκη, αφού δεν μπόρεσε να τη χαρεί και γενικά να προσφέρει αρκετά στην αγαπημένη του ομάδα, του χάρισε μια αξιοζήλευτη κορυφαία θέση στην ιστορία του Ολυμπιακού. Η τόσο συγγενής περίπτωση του Αναματερού δεν είχε την ανάλογη μεταχείριση και αντιμετώπιση, παρά την μεγάλη προσφορά του στην ομάδα. Ο Αναματερός έμεινε στη σκιά του Γόδα. Όσο και αν φαίνεται κάπως άδικο, η τεράστια αγάπη του Γόδα για την ομάδα ξεπέρασε τη μεγάλη προσφορά του Αναματερού στον Ολυμπιακό. 

Οι περιπτώσεις τους όμως έχουν τόσο πολλά κοινά στοιχεία. Είχαν τις ίδιες ιδέες. Αγάπησαν και υπηρέτησαν τα ίδια πράγματα στη ζωή τους. Την κοινωνική δικαιοσύνη, το σπορ και την ομάδα του λαού. Τουλάχιστον μπόρεσαν να βρεθούν μαζί, ως συμπαίκτες, το 1940 σε ένα-δύο αγώνες της Μικτής Πειραιώς.