Πρόσφατα, με αφορμή την περιοδεία των ευρωπαϊκών τροπαίων, εκατοντάδες οπαδοί και γενικότερα κόσμος της ομάδας (και) από τη βόρεια Ελλάδα είχε την ευκαιρία να εκδηλώσει την αγάπη του για τον σύλλογο. Βέβαια, ο θαυμασμός ή η προτίμηση για τον Ολυμπιακό στις βόρειες περιοχές της χώρας έχουν αρκετά πιο βαθιές ρίζες απ’ ό,τι ίσως νομίζουμε.
Του Frunze
Η πανελλαδική απήχηση του Ολυμπιακού είναι ένα φαινόμενο που καταγράφεται ήδη από τα πρώτα χρόνια της εκατονταετούς ύπαρξης του Συνδέσμου, γεγονός πρόδηλο από τους δεκάδες επί δεκάδων κλώνους των Ερυθρολεύκων που δημιουργήθηκαν τότε σε όλη τη χώρα. Γενικότερα, οι «κλωνοποιήσεις» του Ολυμπιακού είναι ένα φαινόμενο με ιδιαίτερες αθλητικές, τοπικές και πάνω απ’ όλα κοινωνικές σημασιοδοτήσεις (για την ανάλυση των οποίων θα χρειαστεί άλλο κείμενο), το οποίο εμφανίζεται αρχικά τη δεκαετία του 1920 όταν και ολόκληρη η χώρα βυθίζεται σε ποδοσφαιρικό «πυρετό». Φυσικά και οι άλλες μεγάλες ομάδες αποκτούν αντίστοιχα τα δικά τους «αδερφάκια», όπως αποτυπώνεται στο όνομα και τα χρώματα των κατά τόπους πρωτοβουλιών. Η αίσθηση που επικρατεί στην ιστορική έρευνα (βλ. Τσοκόπουλος) και επιβεβαιώνεται από προσωπική έρευνα-καταγραφή όλων των σχετικών σωματείων από το 1925 έως το 1940, είναι ότι ο Ολυμπιακός διέθετε ΜΑΚΡΑΝ από τους μεγάλους συλλόγους τούς περισσότερους κλώνους στη χώρα -- ένας αριθμός που ξεπερνά τις 70 ομάδες και πιθανώς θα ακουμπήσει τριψήφιο νούμερο όταν ολοκληρωθεί η σχετική καταγραφή. Πρέπει να σημειωθεί βέβαια ότι το έργο αυτό συνιστά συχνά ένα επίπονο εγχείρημα, καθώς, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, επρόκειτο για ομάδες ερασιτεχνικές/συνοικιών, χωρίς ιδιαίτερους πόρους ή ορατότητα, με βραχύβια ζωή, συχνές συγχωνεύσεις και που κυρίως δραστηριοποιούνταν σε ανεπίσημες/εκτός ΕΠΟ διοργανώσεις.
Πιο συγκεκριμένα, στη Θεσσαλονίκη, από το 1926 εμφανίζεται ο δραστήριος Ολυμπιακός Τερψιθέας, σε μια περιοχή με ισχυρό προσφυγικό στοιχείο, που συμμετέχει στο Πρωτάθλημα Ανεπίσημων (μη αναγνωρισμένων από την ΕΠΟ σωματείων). Στο ίδιο ή και σε φιλικές αναμετρήσεις εντοπίζονται ακόμα ο Ολυμπιακός Κουλέ Καφέ, μιας ιστορικής περιοχής στην καρδιά της Άνω Πόλης, ο Ολυμπιακός Αναλήψεως, ο Ολυμπιακός Σιδηροδρομικού Σταθμού (το '46), ο Ολυμπιακός Ολυμπιάδας, Ολυμπιακός Καμάρας, ο Ολυμπιακός Αστήρ, ο Ολυμπιακός Λαγκαδά και ο Ολυμπιακός Ζαγκλιβερίου, οι δύο τελευταίοι από τις κοντινές στη Θεσσαλονίκη περιοχές. Επίσης, ο Α. Μπαλτάς, στο σημαντικό βιβλίο του Προσφυγικά αθλητικά σωματεία στον Μεσοπόλεμο 1922-1940, καταγράφει τον Ολυμπιακό Τούμπας και τον Γυμναστικό Σύλλογο Τριανδρίας «Ο Ολυμπιακός», προσφυγικές ομάδες από τις ομώνυμες περιοχές. Στον Τύπο της εποχής, συναντάται ακόμα ο Ολυμπιακός Παπαφείου (δεν αποκλείεται να έχει σχέση με αυτόν της Τούμπας). Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι ο ΑΟΦ Ολυμπιακός Θεσσαλονίκης. Ο τελευταίος αποτελούσε τη συνέχεια του Εργατικού Αστέρα Θεσσαλονίκης που ιδρύθηκε το 1926 από εργάτες του Εργατικού Κέντρου Θεσσαλονίκης. Ο Αστέρας επέδειξε αξιοσημείωτη αθλητική δραστηριότητα πέραν του ποδοσφαίρου (στίβος, πυγμαχία), αλλά όπως και αρκετές ομάδες με εργατική προέλευση αναγκάστηκε να αλλάξει το όνομά του μετά τη θέσπιση του γνωστού Ιδιωνύμου από την κυβέρνηση Βενιζέλου. Αυτή η κίνηση όμως επέτρεψε στον Εργατικό Αστέρα/Ολυμπιακό να συνεχίσει την πορεία του στα γήπεδα της Θεσσαλονίκης κατά τη δεκαετία του ’30, συμμετέχοντας στις επίσημες κατηγορίες της ΕΠΣ Μακεδονίας, μαζί με τον επίσης ισχυρό Ολυμπιακό Τερψιθέας. Μάλιστα, ο Ολυμπιακός Θεσσαλονίκης θα κατακτήσει τον μοναδικό του επίσημο τίτλο, αυτόν του πρωταθλητή της Β΄ κατηγορίας της ΕΠΣΜ το 1935/36, κάτι που, υπό κανονικές προϋποθέσεις, θα του παρείχε το εισιτήριο για την Α΄ κατηγορία της ΕΠΣ, αν η ΕΠΟ δεν άλλαζε το φορμάτ του πανελλήνιου πρωταθλήματος που ίσχυε έως εκείνη τη χρονιά.
Φυσικά, Ολυμπιακοί καταγράφονται σε όλη τη Μακεδονία. Ο Ολυμπιακός Νάουσας ιδρύθηκε το 1928 και, σύμφωνα με τους ντόπιους, αποτελεί τον αρχαιότερο εν ζωή αθλητικό σύλλογο της πόλης. Παρομοίως, ο Ολυμπιακός Ροδόπολης, που ιδρύθηκε το 1926, ενώ στην Καβάλα ο τοπικός Ολυμπιακός κλωτσούσε το τόπι από το 1927. Βέβαια, το πλέον διάσημο αδερφάκι του Ολυμπιακού στη βόρεια Ελλάδα διαχρονικά ήταν ο ιστορικός Ολυμπιακός Κοζάνης (που ιδρύθηκε κι αυτός στον Μεσοπόλεμο (1928). Το κοζανίτικο σωματείο συγκροτήθηκε από επιφανή μέλη της τοπικής κοινωνίας μετά από συγχώνευση μικρότερων συλλόγων και αποτέλεσε σταθερή δύναμη στις κατηγορίες της προπολεμικής και μεταπολεμικής ΕΠΣ, όντας και ένας από τους 10 Ολυμπιακούς που θα αποκτήσουν Αριθμό Μητρώου ΕΠΟ κατά την περίοδο που «αναμόρφωσε» το ποδόσφαιρο το δεξί χέρι του Μεταξά, Κ Κοτζιάς (1937/38) . Η ταύτιση των ντόπιων με τον Ολυμπιακό ήταν τέτοια που, σε δημοσιεύματα της εποχής, αναφέρεται ότι και οι γυναίκες της Κοζάνης φορούσαν συχνά ερυθρόλευκα ρούχα για χάρη της ομάδας.
Ακόμα και κατά τις επόμενες δεκαετίες διάφοροι Ολυμπιακοί θα ιδρυθούν στη βόρεια Ελλάδα (πχ Ολυμπιακός Νέας Ζωής, Ολυμπιακός Κυμίνων), αν και, όπως είπαμε, τα χρόνια του Μεσοπολέμου είναι αυτά που αποτέλεσαν το χρονικό πλαίσιο για την πρώιμη οπαδική γιγάντωση του Ολυμπιακού, με την ομάδα της δεκαετίας του ’50 κατόπιν να σμιλεύει την αιώνια αύρα του Θρύλου.
Μπορούμε σχηματικά να εντοπίσουμε κάποια μοτίβα πίσω από το φαινόμενο των ερυθρόλευκων κλώνων, μοναδικό στο εύρος του για αθλητικό σύλλογο στη χώρα, αν όχι στην Ευρώπη. Αρχικά, οι επιτυχίες του Ολυμπιακού στα γήπεδα, πρώτα σε ανεπίσημους και μετά σε επίσημους αγώνες (6/11 πρωταθλήματα στον Μεσοπολέμο βάφτηκαν ερυθρόλευκα), ήταν πολύ σημαντικές. Η απήχηση π.χ. της Γιουβέντους στην Ιταλία, που σφυρηλατείται τη δεκαετία του ’30, βασίστηκε στα σερί πρωταθλήματα και την παράλληλη διάδοση του ραδιοφώνου στη χώρα. Δεύτερον, αρκετές ομάδες από πληβειακά κοινωνικά στρώματα του τότε, είτε προσφύγων είτε εργατών, επέλεγαν τον Ολυμπιακό ως σημείο αναφοράς. Τι συμβόλιζε γι’ αυτούς ο Ολυμπιακός αν όχι εναντίωση στο κατεστημένο; Ο Τσοκόπουλος ερμηνεύει αυτήν την τάση ως την ταύτιση της επαρχίας με τον αθλητικό τιμωρό της υδροκέφαλης συγκεντρωτικής Αθήνας. Όσο βάσιμη κι αν είναι αυτή η ερμηνεία, πεποίθησή μου είναι ότι η πραγματικότητα ήταν πιο σύνθετη. Για κάθε Ολυμπιακό Θεσσαλονίκης, Τερψιθέας ή Λαυρίου που ιδρύθηκε από εργάτες ή πρόσφυγες, υπήρχε ένας Ολυμπιακός Κοζάνης ή Ηρακλείου (Κρήτης) που ιδρύθηκε από τοπικές ελίτ. Αυτή η διαταξική επιρροή του Ολυμπιακού συνδέεται και με τη φύση του αθλητισμού και ειδικά του ποδοσφαίρου, αυτού του μεγάλου πλανητικού όσο και διαταξικού, πάθους, αλλά και με τις πολλαπλές συμβολικές αναπαραστάσεις που προσέδιδαν διαφορετικές κοινωνικές ομάδες στους ίδιους τους συλλόγους. Εξάλλου, αυτό καθαυτό όνομα του Ολυμπιακού είναι σημαντικό κι ήταν από τα πράγματα που είχαν προσέξει οι ιδρυτές του: προσέδιδε πανελλήνια χροιά και στόχευση και όχι εντοπιότητα ή καταγωγή, κι αυτό δεν αποτελεί εικασία, αλλά διατυπωμένη θέση στον επίσημο λόγο τους.
Τέλος, με αφορμή το θέμα των «κλώνων», δίνεται μια καλή ευκαιρία να δει κάποιος πόσο επιπόλαια και ερασιτεχνικά λειτουργεί η αντίπαλη παραπλανιστορία, ειδικότερα αυτή που διαπνέεται από έναν αντιδραστικό ρομαντικοφανή σωβινισμό. Αυτό το φαινόμενο έχει εμφανιστεί έντονα τα τελευταία χρόνια σε μια ομάδα ψευδοϊστορίας φίλων του ΠΑΟ, από τις τάξεις της οποίας είχε βγει μεταξύ άλλων το βιβλίο Τα Βλέπω όλα Πράσινα. Σε αυτό, ο συγγραφέας προσπαθεί να συγκεντρώσει τις ομάδες που «συνδέονται με τον Παναθηναϊκό», μόνο που βάζει στο ίδιο βαρέλι τους κατά τόπους «ΠΑΟ» με εντελώς διαφορετικό αρκτικόλεξο, διαφορετικά χρώματα, άλλα εμβλήματα, ομάδες που απλώς φορούν πράσινα ή που είχαν τη λέξη πράσινο στο όνομά τους, ή ακόμα που είχαν παραπλήσιο όνομα (π.χ. Παναθήναια). Πριν γελάσει κανείς, να σημειωθεί ότι, χωρίς να το θέλει μάλλον, αναφέρει κάτι σημαντικό. Οι πραγματικά λιγοστοί Παναθηναϊκοί που υπήρξαν, στα χρόνια που αναφερθήκαμε, εμφανίστηκαν για να ανταγωνιστούν έναν τοπικό Ολυμπιακό που είχε ιδρυθεί νωρίτερα (π.χ. Καλαμάτα, Κόρινθο, Πετράλωνα κ.ά.).
Κι εκεί δεύτεροι δηλαδή.
* * *
ΥΓ Για το παραπάνω κείμενο αντλήθηκαν πληροφορίες από τις εφημερίδες της εποχής: Μακεδονία, Μακεδονικά Νέα, Αθλητική, Αθλητισμός, Αθλητικός Τύπος, Αθλητική Εβδομάς, Αθλητική Επιθεώρησις και από το εξαιρετικό μπλογκ στα ξερά της ΕΠΣΜ που διατηρεί ο Θανάσης Αλβανός τον οποίο και ευχαριστώ θερμά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου