1982: 40 χρόνια απ’ την πρώτη μεγάλη διάκριση του ελληνικού βόλεϊ στην Ευρώπη χάρη στον Ολυμπιακό

Σήμερα κλείνουμε την πρόσφατη «τριλογία» πάνω σε ιστορικά θέματα του βόλεϊ του παρελθόντος, που έχουν άξονα αναφοράς τον Ολυμπιακό. Θα ήθελα να πω ότι η τριλογία είναι αφιερωμένη σε ένα τρελό προφήτη, μια γνήσια ευγενική ψυχή, που εδώ και κάποιο διάστημα έχει αραιώσει τις εμφανίσεις του, τα άρθρα και τα σχόλια του. Ελπίζω να μην έχει πάει σε κανένα μοναστήρι για να μετανοήσει έμπρακτα για την άποψη που είχε για τον Μπαρτζώκα. 

[Διαβάστε ακόμη: 6/5/1998: Ο Ολυμπιακός σκορπά τα όνειρα μιας ομάδας, μιας πόλης & ενός παιχταρά & Βόλεϊ: Ποιοι ήμασταν. Μια υπενθύμιση αγώνων Ολυμπιακού-ΠΑΟ από το ένδοξο παρελθόν]

Του Θεολόγου Μιχαηλίδη

Στο θέμα μας τώρα. Αν σας ρωτούσε κανείς ποια είναι η μεγαλύτερη επιτυχία του Ολυμπιακού στο ευρωπαϊκό  βόλεϊ τι θα απαντούσατε; Φαντάζομαι μερικές πιθανές απαντήσεις. Ωστόσο, μέσα σε αυτές, θα μπορούσε να υπάρχει και μια μη αναμενόμενη. Άλλωστε θα έχετε μαντέψει ότι η ερώτηση είναι προβοκατόρικη, μια ερώτηση παγίδα. 

Θα μπορούσε λοιπόν να δοθεί και μια απάντηση που πιθανότατα αντικειμενικά να είναι λανθασμένη και εκ πρώτης όψεως φαίνεται οπωσδήποτε υπερβολική. Ωστόσο θα προσπαθήσω να την τεκμηριώσω όσο μπορώ, έστω και αν γνωρίζω πως είναι πολύ δύσκολο να τα καταφέρω, αφού η ιστορία του Ολυμπιακού στο άθλημα είναι γεμάτη από τίτλους, επιτυχίες και διακρίσεις στην Ευρώπη, επιτεύγματα που αντικειμενικά εμφανίζονται πολύ μεγαλύτερα από αυτό, με το οποίο θα ασχοληθούμε εδώ. Πάντως εξαρχής πρέπει να διευκρινίσουμε πως μιλάμε για τη μεγαλύτερη επιτυχία σε ευρωπαϊκό  επίπεδο όχι βάσει απόλυτων αντικειμενικών κριτηρίων, αλλά κάτω από δύο όρους σχετικότητας, που εκφράζονται με δύο γνωστές φράσεις: «τηρουμένων των αναλογιών» και «λαμβανομένων υπόψη των συνθηκών».

Άλλη μια βουτιά στο παρελθόν λοιπόν. Αυτή τη φορά θα γυρίσουμε στο 1982. Ας δούμε πως είχε τότε η κατάσταση στο διεθνές και ελληνικό βόλεϊ. 

ΤΟ ΒΟΛΕΪ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΠΕΔΟ, ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

Απόλυτη κομμουνιστική κυριαρχία στην Ευρώπη και στον κόσμο σε επίπεδο εθνικών ομάδων 

Η κομμουνιστική κυριαρχία σε παγκόσμιο επίπεδο: Μέχρι το 1982, το βόλεϊ ήταν το αγαπημένο κομμουνιστικό άθλημα σε παγκόσμιο επίπεδο. Από το 1964, που εμφανίστηκε για πρώτη φορά το άθλημα σε Ολυμπιάδες, πρωταγωνίστρια ήταν η Σοβιετική Ένωση, που είχε πάρει τρεις φορές το χρυσό μετάλλιο, ενώ άλλη μια φορά το είχε κατακτήσει η Πολωνία. Η Δύση, και ιδίως η μη κομμουνιστική Ευρώπη, απουσίαζε μόνιμα από τις επιτυχίες και τα μετάλλια οπουδήποτε χρώματος. Μόνη εξαίρεση η Ιαπωνία (αν και δεν μπορεί απόλυτα να θεωρηθεί δυτικός κόσμος λόγω της διαφορετικής κουλτούρας της) που είχε πάρει το χρυσό το 1972 και το ασημένιο το 1968, για να χαθεί στη συνέχεια από το προσκήνιο. 

Η κομμουνιστική κυριαρχία σε πανευρωπαϊκό  επίπεδο: Εδώ τα πράγματα ήταν ακόμη πιο ξεκάθαρα και εντυπωσιακά. Από τότε που μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1948) ξεκίνησαν τα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα εθνικών ομάδων και μέχρι το 1982, σε ένα σύνολο 12 διοργανώσεων, όλα --μα όλα-- τα χρυσά μετάλλια είχαν πάει σε κομμουνιστικές χώρες. Η Σοβιετική Ένωση είχε πάρει τη μερίδα του λέοντος, με 8 χρυσά, εκ των οποίων τα 6 από το 1967 και μετά ήταν συνεχόμενα. Τρία χρυσά είχε η Τσεχοσλοβακία και ένα η Ρουμανία. Αλλά δεν ήταν μόνο αυτό. Και τα υπόλοιπα μετάλλια (δηλαδή το αργυρό και το χάλκινο) όλων των διοργανώσεων του ιδίου πρωταθλήματος είχαν μοιραστεί --κι αυτά-- διάφορες κομμουνιστικές χώρες, με την εξαίρεση τριών περιπτώσεων: δύο της Γαλλίας και μίας της Ιταλίας κι αυτών πριν από το 1951. Από το 1951 μέχρι το 1982, δηλαδή για διάστημα πάνω από 30 χρόνια, όλα τα μετάλλια των πανευρωπαϊκών αγώνων εθνικών ομάδων τα κατακτούσαν αποκλειστικά και μόνο χώρες του λεγόμενου Ανατολικού Μπλοκ. 

Πλήρης κομμουνιστική κυριαρχία στην Ευρώπη σε επίπεδο συλλόγων: Το Κύπελλο Πρωταθλητριών Ευρώπης ήταν η πιο αντιπροσωπευτική διοργάνωση. Και εδώ η κατάσταση ήταν παρόμοια. Από το 1960 που ξεκίνησε ο θεσμός μέχρι το 1982, στο οποίο αναφερόμαστε σήμερα, πάντοτε ή σχεδόν πάντοτε (σε 21 από τις συνολικά 22 διοργανώσεις) αποκλειστικά και μόνο σύλλογοι από διάφορες κομμουνιστικές χώρες είχαν κατορθώσει να στεφθούν πρωταθλητές Ευρώπης. Τα περισσότερα πρωταθλήματα (6) τα είχε κατακτήσει η ΤΣΚΚΑ Μόσχας, ακολουθούμενη από τη Δυναμό Βουκουρεστίου, με 3 τίτλους. 

Η κομμουνιστική κυριαρχία σε διεθνές επίπεδο δεν περιλάμβανε μόνο την ΕΣΣΔ, αλλά λίγο πολύ όλα τα κράτη του Ανατολικού Μπλοκ: Πολωνία, Ρουμανία, Τσεχοσλοβακία, Βουλγαρία, Γιουγκοσλαβία, Ανατολική Γερμανία, Ουγγαρία. Σε όλες αυτές τις χώρες, το άθλημα βρισκόταν σε εξαιρετικό επίπεδο το 1982. Οι εθνικές τους ομάδες ήταν πανίσχυρες. Το ίδιο και οι σύλλογοί τους. 

ΤΟ ΒΟΛΕΪ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Αντίθετα, στη χώρα μας το άθλημα βρισκόταν σε μια κατάσταση που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί από πρωτόγονη ως υπανάπτυκτη. Η εθνική ομάδα έχανε από όλους και δεν είχε ποτέ καμία διάκριση. Ούτε συζήτηση βέβαια για πρόκριση και συμμετοχή σε Ολυμπιάδες. Αλλά και στο Πανευρωπαϊκό  Πρωτάθλημα, μέχρι το 1982, είχαμε συνήθως μόνο αποκλεισμούς από τη φάση των προκριματικών, ενώ μόνο δύο φορές είχαμε καταλάβει την 18η και 12η θέση.

Σε επίπεδο συλλόγων τα ίδια. Ουδεμία διάκριση μέχρι τότε. 

Το φαινόμενο ήταν λογικό. Όταν τόσες δυτικές χώρες με περισσότερα χρήματα, μέσα και υποδομές ήταν εξαφανισμένες από τον χάρτη του ευρωπαϊκού βόλεϊ θα μπορούσε να κάνει κάτι διαφορετικό η Ελλάδα και ιδίως οι φτωχοί σύλλογοι της; 

Ωστόσο όλα θα άλλαζαν για πρώτη φορά το 1982 χάρις στον Ολυμπιακό.

ΤΟ ΕΠΙΤΕΥΓΜΑ ΤΟΥ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΥ

Ο Ολυμπιακός είχε κατακτήσει αήττητος το 1981 το πρωτάθλημα, με προπονητή τον Βούλγαρο Ζαχάριεφ, έναν εξαιρετικό άνθρωπο και προπονητή, που οικοδόμησε γερά θεμέλια στο άθλημα κατά την διάρκεια της παραμονής του στη χώρα μας. Η ομάδα απαρτιζόταν από τη βασική εξάδα: Γιάννη Λάιο, Στέφανο Πολύζο, Μιχάλη Τριανταφυλλίδη, Τάσο Κουμπλή, Αυγουστίνο Μίχαλο, τον Κωνσταντινουπολίτη κεντρικό Ηρακλή Δωριάδη, πλαισιωμένη από τους Χρήστο Αγγελίδη (Κύπριο), Βασίλη Γαλάκο, Στέλιο Προσαλίκα, Καλούδη Αλεξούδη. Η συμμετοχή ξένων παικτών σε ελληνικές ομάδες δεν επιτρεπόταν τότε. Στην ομάδα όμως υπήρχαν παίκτες νέοι σε ηλικία και με μεγάλο ταλέντο, που την έκαναν να κυριαρχήσει σε εθνικό επίπεδο. Χάρις στον Ζαχάριεφ οι παίκτες παρέμειναν ενωμένοι αν και οι χαρακτήρες τους δεν ήταν και οι ιδανικότεροι. Ειδικότερα οι Κουμπλής και Τριανταφυλλίδης είχαν πολύ ανεπτυγμένο εγώ και γενικά ήταν δύσκολοι χαρακτήρες. Ας μη ξεχνάμε ότι η πραγματική αιτία που ο Τριανταφυλλίδης έφυγε από τον Ολυμπιακό και προτίμησε τον ΠΑΟ δεν ήταν το χρήμα, αλλά η ανάληψη της τεχνικής ηγεσίας της ομάδας από τον Κουμπλή, τον οποίο δεν γούσταρε καθόλου.

Παρά τη δυναμική της ομάδας, κανείς δεν ήταν τόσο φιλόδοξος ή αιθεροβάμων ώστε να μπορέσει να φανταστεί πορεία για ευρωπαϊκή διάκριση, που ήταν κάτι το εξωπραγματικό, ασύλληπτο και πρωτοφανές για την εποχή εκείνη. Η Ελλάδα ήταν παρίας του ευρωπαϊκού βόλεϊ και ο Ολυμπιακός εκπρόσωπος του παρία στην σημαντικότερη και δυσκολότερη συλλογική διοργάνωση της Ευρώπης, το Κύπελλο Πρωταθλητριών της περιόδου 1981/82.

Στον πρώτο γύρο, αντιμετωπίσαμε την πορτογαλική Μπενφίκα σε δύο ματς, που έγιναν μέσα στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Νοέμβρη του 1981. Νικήσαμε δύο φορές με 3-0 σετ, πρώτα εκτός (11-15, 9-15, 3-15) και μετά εντός (15-3,15-7, 15-5). Στον δεύτερο γύρο, που διεξήχθη τον Δεκέμβρη του 1981, ο αντίπαλος ήταν ισχυρότερος, η δυτικογερμανική SSF Βόννης, αλλά και πάλι πετύχαμε διπλή νίκη. Πρώτα εντός έδρας, στο γήπεδο του Μίλωνα, στη Ν. Σμύρνη, με 3-0 (15-8,15-5,15-8) και μετά εκτός έδρας με 1-3 (16-14, 9-15,9-15,7-15). Οι νίκες αυτές έδωσαν τροφή σε όνειρα. Στον τρίτο και καθοριστικό γύρο, από τον οποίο θα κρινόταν η είσοδος στο τελικό γκρουπ των 4 καλυτέρων ομάδων της Ευρώπης, ο Ολυμπιακός θα αντιμετώπιζε μια ομάδα πολύ ισχυρότερη από αυτές που είχε αντιμετωπίσει μέχρι εκείνη τη φάση. Ήταν η φινλανδική Namika Piensamaen ή Πιεξαμάκι, όπως είχε επικρατήσει να την αποκαλούν τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης. Η συγκεκριμένη ομάδα δεν ήταν καθόλου ευκαταφρόνητος αντίπαλος. Είχε κατορθώσει να φτάσει τις 3 προηγούμενες χρονιές (1979, 1980, 1981), δηλαδή τρεις συνεχόμενες φορές, στο τελικό Final Four του Κυπέλλου Πρωταθλητριών Ευρώπης. Μάλιστα οι Φινλανδοί ήταν σίγουροι πως το ίδιο θα επαναλαμβανόταν και εκείνη τη φορά, από τη στιγμή που ο αντίπαλος τους, δηλαδή ο Ολυμπιακός, ήταν σχετικά άγνωστος και ανυπόληπτος στον χώρο του αθλήματος. 

Οι αγώνες μεταξύ των δύο ομάδων ήταν προγραμματισμένοι μέσα στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Γενάρη του 1982. Το πρώτο ματς έγινε στη Φινλανδία και χάσαμε 3-2 (17-19, 1-15, 15-5, 15-12, 15-4), μετά από μια εντυπωσιακά ακραία διακύμανση, αφού το πρώτο σετ το πήραμε μετά από μεγάλη μάχη 17-19, ενώ το δεύτερο σετ διά περιπάτου 1-15. Στο τέλος, βέβαια χάσαμε από 0-2 σετ, αλλά η ομάδα πλέον ήξερε ότι στη ρεβάνς μπορούσε να προκριθεί εύκολα ή δύσκολα. Η πίστη στο όραμα της πρόκρισης στον τελικό όμιλο των 4 καλυτέρων ομάδων της Ευρώπης ήταν τόσο μεγάλη που η ρεβάνς στο γήπεδο του Μίλωνα δεν ήταν καθόλου δύσκολη. Νικήσαμε 3-0 (15-3,15-9, 15-10) και έτσι την 13.1.1982 ο Ολυμπιακός βρέθηκε ανάμεσα στις 4 καλύτερες ομάδες της Ευρώπης στο βόλεϊ. 

Μια τόσο τεράστια όσο και απροσδόκητη επιτυχία άξιζε και έπρεπε να γνωρίσει μια ανάλογη δημοσιότητα και προβολή από τον ελληνικό Τύπο. Δυστυχώς όμως κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Τα πάντα ήταν στη σκιά της ποδοσφαιρικής επικαιρότητας της εποχής, που σκέπασε και όλη εν γένει την πορεία της ομάδας βόλεϊ του Ολυμπιακού. Η υπόθεση Ρότσα-Μπουμπλή και οι εξελίξεις στην υπόθεση δωροδοκίας παικτών του Ηρακλή από τον ΠΑΟ κυριαρχούσαν στα μέσα εκείνη την εποχή. 

Το τελευταίο ραντεβού της διοργάνωσης του Κυπέλλου Πρωταθλητριών εκείνης της περιόδου ήταν στο Παρίσι, όπου, στο τριήμερο 20-22.2.1982, οι 4 ομάδες θα έπαιζαν, όλες εναντίον όλων, για τον τίτλο. Δεν υπήρχε ούτε ένας άνθρωπος με στοιχειώδη γνώση του αθλήματος και των συσχετισμών δυναμικότητας που να έδινε τύχη στον Ολυμπιακό να πάρει έστω και ένα σετ σε αυτό τον όμιλο Final Four. Ας αναλογιστούμε λίγο τους αντιπάλους του Ολυμπιακού:

1. Η ΤΣΚΚΑ Μόσχας με 6 Κύπελλα Πρωταθλητριών και αμέτρητα εθνικά πρωταθλήματα. Ήταν φιναλίστ της περασμένης περιόδου, αφού είχε χάσει στον τελικό από τη Δυναμό Βουκουρεστίου και για τον λόγο αυτό διψούσε να αποκτήσει και πάλι τα πρωτεία. Μια ομάδα που ήταν σχεδόν μόνιμη πρωταθλήτρια Σοβιετικής Ένωσης, η οποία είχε κερδίσει το πρωτάθλημα επί 12 συνεχόμενες χρονιές από το 1970 και έπειτα. Είχε στις τάξεις ένα σωρό διεθνείς παίκτες μεγάλης αξίας όπως τον Αλεξάντρ Σαβίν, τον Βλαντιμίρ Κόντρα, τον Όλεγκ Μολιμπόγκα, τον Γιούρι Πατσένκο, τον Αλεξάντρ Σαμπέγκα. Όλοι τους θεωρούνταν από τους καλύτερους του κόσμου ιδίως δε ο κεντρικός Αλεξάντρ Σαβίν, ένα θηρίο με τρομερό άλμα, που έκανε τον φιλέ να μοιάζει παιδικού πινγκ πονγκ, ένας παίκτης που σκέπαζε τα πάντα και δεν άφηνε να σκάσει η μπάλα στο τερέν της ομάδας του.

2. Η Δυναμό Βουκουρεστίου ήταν η τρέχουσα πρωταθλήτρια Ευρώπης. Με τρία πρωταθλήματα Ευρώπης στην ιστορία της και μόνιμη πρωταθλήτρια Ρουμανίας, αφού από το 1972 και για δέκα συνεχόμενα χρόνια έπαιρνε τον τίτλο στη χώρα της. Αποτελούσε τη βάση της πολύ ισχυρής εθνικής ομάδας της χώρας της. Σπουδαίοι παίκτες της ήταν οι διεθνείς Κορνέλιους Όρος, Ρομέο Ενέσκου, Νταν Γκιρλεάνου και Ντομανόιου.

3. Τέλος ήταν και η ιταλική Kappa (αργότερα Robe di Kappa) Torino. Η ομάδα αυτή, με την ονομασία Klippan (ή κατ’ άλλους Klippan-Kappa Torino), είχε πετύχει ένα πραγματικό άθλο για τα δεδομένα της εποχής. Έγινε η μοναδική δυτική ομάδα που κατάφερε να πάρει το Κύπελλο Πρωταθλητριών Ευρώπης το 1979, σπάζοντας το κομμουνιστικό μονοπώλιο. Η ομάδα αυτή, προτού υιοθετηθούν οι επωνυμίες των επιχειρήσεων-χορηγών είχε ως κανονικό όνομα το «Παλλαβόλο Τορίνο». Η Τορίνο ήταν επί 3 συναπτά έτη (1979,1980,1981) πρωταθλήτρια Ιταλίας. Στα ατού της ο περίφημος Βούλγαρος Ντιμίτρι Ζλατάνωφ, που είχε οδηγήσει την Εθνική Βουλγαρίας στην κατάκτηση του ασημένιου μεταλλίου στους Ολυμπιακούς του 1980. Στην ομάδα αγωνιζόταν επίσης και ένας γαλαξίας Ιταλών διεθνών όπως οι Φράνκο Μπερτόλι, Ντιέγκο Μπόργκνια, Τζιανκάρλο Νταμέττο και Ερνέστο Πιλόττι.

Τι να κάνει ο Ολυμπιακός μπροστά σε αυτά τα μεγαθήρια με τους σούπερ παιχταράδες, τις ομάδες που καλλιεργούσαν και φρόντιζαν το βόλεϊ καθημερινά από το πρωί μέχρι το βράδυ; 

Φυσιολογικά λοιπόν ο Ολυμπιακός έχασε τα ματς και κατατάχτηκε τελευταίος στον όμιλο. Από την Τορίνο έχασε 3-0 (15-9,15-4, 15-7). Από την ΤΣΚΚΑ έχασε επίσης 3-0 (15-10, 15-12, 15-3) αλλά με πιο γεμάτα σετ. Τέλος από την Δυναμό Βουκουρεστίου έχασε 3-1 (14-16, 15-5, 15-10, 15-7). Έτσι κατάφερε να πάρει ένα τιμητικό σετ απέναντι στα θηρία. Το Κύπελλο πήρε η ΤΣΚΚΑ Μόσχας.

Αν θελήσουμε να κάνουμε ένα ολοκληρωμένο απολογισμό του επιτεύγματος του 1982 θα πρέπει να αναγνωρίσουμε πως σταθήκαμε τυχεροί, αφού αποφύγαμε να παίξουμε με ομάδες από κομμουνιστικές χώρες στην πορεία μας για τους 4 . Αγωνιστήκαμε μόνο με ομάδες της Δυτικής Ευρώπης. Οπωσδήποτε αν παίζαμε εναντίον ομάδων του Ανατολικού Μπλοκ, μπορεί η απόδοσή μας να επηρεαζόταν ψυχολογικά περισσότερο, αφού θα τις φοβόμασταν πιο πολύ. Επίσης σταθήκαμε τυχεροί διότι, στην πορεία των κληρώσεων, κάποιες ισχυρές ομάδες από κομμουνιστικές χώρες αγωνίστηκαν μεταξύ τους. Για παράδειγμα, στον β ΄γύρο, η ΤΣΚΚΑ Σόφιας αποκλείστηκε για ελάχιστη διαφορά πόντων από την πρωταθλήτρια Δυναμό Βουκουρεστίου, αφού και οι δύο ομάδες είχαν από μία νίκη στην έδρα τους με το ίδιο σκορ 3-0. 

Ωστόσο, αν ληφθεί υπόψη το χάσμα που υπήρχε μεταξύ του ελληνικού βόλεϊ και του βόλεϊ στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, που δεν κατάφεραν να φτάσουν στο γκρουπ του FF, πρόκειται ασφαλώς περί επιτεύγματος, το οποίο έδωσε το έναυσμα για να σταματήσουμε να κοιτάμε με δέος και φόβο την Ευρώπη.